Creatures for a day! What is a man?

What is he not? A dream of a shadow

Is our mortal being. But when there comes to men

A gleam of splendour given of heaven,

Then rests on them a light of glory

And blessed are their days.

(Pythian 8, Pindaros)

Niet onverwacht maar toch onverhoeds is van ons heengegaan na een rijk en productief leven dat volledig in het teken stond van kunst en vriendschap

Gisèle d’Ailly –

van Waterschoot van der Gracht

Ze overleed in de leeftijd van 100 jaar.

Gisèle was  de beschermvrouwe van Castrum Peregrini

Namens Castrum Peregrini ,

Frans Damman, Lars Ebert en Michael Defuster

27 mei 2013

Herengracht 401, 1017 BP Amsterdam

Hier de advertentie van 31 Mei 2013 in de Frankfurter Allgemeine Zeitung:

Volkskrant, 29 mei 2013

 NRC, 31 mei 2013

Het Parool, 30 mei 2013

TROUW, 30 mei 2013

Frankfurter Allgemeine Zeitung, 31 mei 2013

 11 september 2012
.

.
Toespraak van Michael Defuster, directeur Castrum Peregrini:

 ”

Lieve Gisèle, geachte burgemeester, beste verwanten, vrienden en bewonderaars van Gisèle,

Ik heet jullie als directeur  van de stichting Castrum Peregrini welkom op de viering van de 100^ste verjaardag van haar beschermvrouw.

Ik zal u niet vermoeien met een lange welkomstspeech, hoewel ik het best wel moeilijk vind om een korte laudatio te houden over zulk een veelzijdig persoon. Ik geloof dat niemand hier aanwezig eraan twijfelt dat men over Gisèle alleen maar in lofuitingen kan spreken.

Ik wil zoveel mogelijk ruimte laten voor burgemeester van der Laan die zo attent is om Gisèle te eren met zijn welbespraakte aanwezigheid.

Maria Smook Krikke zal daarna het boekwerkje Gisèle en haar Bergense Connecties presenteren. Een klein maar fijn boekwerkje, dat ze schreef in opdracht van het Museum Kranenbrug uit Bergen, waar aanstaande zaterdag de bijhorende tentoonstelling geopend wordt en waar jullie allen natuurlijk van harte welkom zijn. Informatie kun je vinden op de bar in de ruimte hiernaast.

Patrick Amtsberg, Gisèle’s  buurman en een van haar vele bewonderaars,  heeft uitgerekend wat 100 jaar betekent in de tijdseenheden waarmee we doorgaans ons dagelijks leven indelen:

• In een eeuw worden meer dan 3 miljard seconden weggetikt
• Dat zijn bijna 53 miljoen minuten.
• Dat betekent dat Gisèle al bijna  880duizend manuren rondloopt op deze planeet.
• Die uren vormen samen de bijna 37 duizend dagen waarin ze haar rijke leven gestalte heeft gegeven
• En meer dan 5 duizend weken en 12 honderd maanden scheiden haar geboorte-uur van het moment waarop we hier samenzijn om deze bijzondere vrouw te eren.

Gisèle is één van die personen die de kunst verstaan om elke minuut te benutten om hun innerlijke roeping te vervullen. En Gisèle heeft meteen twee roepingen meegekregen, waardoor ze haar dagen dubbel benut: de eerste betreft kunst in het algemeen en schilderkunst in het bijzonder, de tweede is haar passie voor mensen. Van allebei heeft ze in die honderd jaren met grote toewijding en enthousiasme en een onuitputtelijke liefde een enorm oeuvre opgebouwd.

Voor degenen die enigszins bekend zijn met haar kunst blijft het verrassend om telkens weer nieuwe dingen te ontdekken die ze in haar productieve leven schiep: kerkramen, portretten en schilderijen, wandtapijten, beeldhouwwerken, diverse voorwerpen voor de kunstnijverheid… Er is nauwelijks een discipline die Gisèle niet heeft beoefent. Ik weet niet of iemand ooit de moeite genomen heeft om het  aantal werken te tellen die uit haar hoofd en handen ontsproten is, maar het moet zonder meer een hoog getal met drie nullen zijn. Hier ligt nog een veld braak voor onderzoek.

Diezelfde flexibiliteit, nieuwsgierigheid en drive vind je ook in haar omgang met mensen. Gisèle is uitgerust met de gave om haast feilloos binnen te glippen in iemands emotionele systeem. Hoewel ik haar meer dan 30 jaar ken vind ik het nog altijd een raadsel hoe ze deze chemie tot stand kan brengen. Laten we het gemakshalve charisma noemen: haar verschijning, haar uitstraling en wellicht nog belangrijker: haar sociale intelligentie en haar liefde voor mensen die oprecht zijn en mooi vanbinnen en vanbuiten…  Met alle personen die ze heeft leren kennen, verstaat ze de kunst om een persoonlijke band op te bouwen. En wees ervan verzekerd, dat doet ze uit overtuiging.

Met een aanstekelijke lichtheid en vrolijkheid zweeft Gisèle boven de grote thema’s en drama’s van haar tijd, die ze soms aanraakt of waaraan ze soms doortastend participeert, maar die ze telkens wonderbaarlijk achter zich kan laten zonder er merkbare sporen van te dragen. Deze regeneratieve kracht bezit ze tot op de dag van vandaag en maakt dat ze altijd zichzelf kan blijven, in wat voor situatie dan ook, het meisje dat begin 20^ste eeuw in Ponca City in de Wild Wild West het liefste speelde met leeftijdgenootjes van de naburige indianenstam. Homo Ludens is een term die voor haar uitgevonden lijkt te zijn.

Gisèle is een modern mens: ze is thuis in de wereld en tegelijkertijd verbonden met de plek waar ze woont. Bij die moderniteit hoort een vanzelfsprekende portie gespletenheid, of, als je wilt, dubbelheid. Ze combineert de feestelijkheid en raffinesse  van het oude Europa met de dynamiek en de can do mentaliteit van de Verenigde Staten, waar ze haar formatieve jaren doorbracht. Diep respect voor het oude, combineert ze verbluffend met openheid voor verandering….

Beste mensen, ik moet mijzelf onderbreken want ik kan hier nog eindeloos mee verder gaan. Het is moeilijk stoppen.

Maar laat mij nog één voorbeeld noemen van de inspiratie die jongere generaties uit Gisèle’s levenswandel halen: de huidige stichting Castrum Peregrini heeft haar kernwaarden vrijheid, vriendschap en cultuur heimelijk geënt op Gisèle.

Om de ware betekenis van vrijheid te ontdekken en te kunnen beleven  zijn vriendschap en cultuur onontbeerlijke grootheden. Rondom deze centrale boodschap organiseert de stichting talloze activiteiten en zet zo het werk voort van deze grote vrouw.

Burgemeester Eberhard van der Laan, aan u het woord.

Toespraak van burgemeester Van der Laan bij de 100-ste verjaardag van mevrouw Gisèle d’Ailly, 11 september 2012

Mevrouw d’Ailly,

Van harte gefeliciteerd met uw 100-ste verjaardag. Het bereiken van een dergelijke mijlpaal in een mensenleven is slechts weinigen gegeven. Het is alleen weggelegd voor de allersterksten.

Vorig jaar mocht ik u een Koninklijke onderscheiding uitreiken en memoreerde ik het verhaal van Godfried Bomans: de 100-jarige. Het verhaal van Bomans begint ermee dat hij de 100-jarige aanspreekt alsof die niet helemaal meer goed bij zijn hoofd is. De 100-jarige laat merken dat hij geheel compos mentis is en wel weet dat ie 100 is geworden en hij vraagt: Vanavond komt de burgemeester met een schemerlamp en een enveloppe met inhoud. Die schemerlamp kan me niet schelen, maar die enveloppe interesseert me. Wat doen ze daar gewoonlijk in?

Dames en heren,

Ik beloofde dit jaar langs te komen wanneer Gisèle d’Ailly haar verjaardag zou vieren. Ik heb weliswaar geen schemerlamp meegenomen, maar wel een enveloppe met een schriftelijke gelukwens, die ik Gisèle aanstonds zal overhandigen.

Waarde mevrouw Gisèle d’Ailly,

Uw leven staat al een eeuw in het teken van kunst en cultuur. Ruim zeventig jaar geleden betrok u de derde verdieping betrok van dit pand. Hier hebt u onderduikers verborgen voor wie u ook de kost verdiende door portretten te schilderen. Hier ontstond ook het idee van de stichting Castrum Peregrini, onder het motto van de onderduikgroep ‘vrijheid, cultuur en vriendschap’. Deze ‘burcht voor onverzettelijken’ heeft zich in de loop der tijd uitgebreid. In fysieke zin kocht de stichting – daartoe door u in staat gesteld – dit gehele pand aan en later verwierf de stichting de twee huizen om de hoek in de Beulingstraat. Inhoudelijk richtte de stichting zich op het uitgeven van Duitstalige literatuur en een literair tijdschrift. Daarnaast organiseert Castrum Peregrini lezingen en discussie-avonden over actuele, culturele en maatschappelijke onderwerpen, de salons, die nu ‘intellectual playgrounds’ heten. U was daar decennia lang de drijvende kracht van. De stichting gaat in uw geest verder, richt zich nu op een breder publiek en blijft reflectie en discussie bevorderen. Het is uw uitdrukkelijke wens dat de stichting zich blijft vernieuwen, en zich niet richt op het conserveren van het oude.

U doet denken aan het boek uit 1938 van Johan Huizinga: Homo Ludens, wat spelende mens betekent. De Homo Ludens op de ‘intellectual playgrounds’. Huizinga’s betoog komt hier op neer: “echte cultuur kan zonder zeker spelgehalte niet bestaan, want cultuur veronderstelt zekere zelfbeperking en zelfbeheersching, zekere vatbaarheid om in haar eigen strekkingen niet het uiterste en het hoogste te zien, doch zich besloten te zien binnen zekere vrijwillig aanvaarde grenzen. Cultuur wil nog altijd in zekeren zin bij onderlinge afspraak naar bepaalde regels gespeeld worden. Echte beschaving eischt altijd en in ieder opzicht fair play, en fair play is niet anders dan het in speel-termen uitgedrukte equivalent van goede trouw. De spelbreker breekt de cultuur zelve. Zal dat spelgehalte der beschaving cultuurscheppend of -bevorderend zijn, dan moet het zuiver zijn. Het moet niet bestaan in verdwazing of in afval van de normen die door rede, menschelijkheid of geloof zijn voorgeschreven.”

Waarde mevrouw Gisèle d’Ailly,

Al honderd jaar speelt u het spel der beschaving met verve. U bracht zelfs het spelelement in uw huwelijk in met Arnold d’Ailly, in 1959.  Arnold stelde aan u de eis dat u dagelijks zou  blijven schilderen. Aan die voorwaarde hebt u zich tot vorig jaar kunnen houden. U stelde aan hem de eis dat de twee molens aan de Haarlemmerweg zoden worden behouden door de gemeente. Ze zijn inderdaad dankzij hem behouden gebleven.  (Een is er later verhuisd naar Osdorp). Wat je noemt trouwen op huwelijkse voorwaarden.

Mevrouw Gisèle d’Ailly-van Waterschoot van der Gracht

Ik acht mijzelf een bevoorrecht burgemeester dat ik op het eeuwfeest mag komen van de vrouw die van zichzelf zegt dat zij de  “natste” achternaam van Nederland heeft  (Van Waterschoot van der Gracht). Ik zou u eigenlijk willen vragen hoe het komt dat u zo oud bent geworden. Maar daar zult u ongetwijfeld op antwoorden: ach burgemeester, dat is gewoon een kwestie van geduld. Het gaat eigenlijk vanzelf, ik heb er niets voor hoeven doen.”

Gisèle d’Ailly, van harte gefeliciteerd. Lang zal je leven!

Foto’s van Simon Bosch

100th birthday Gisèle!

11 September 2012

.
These pictures were taken by Jordi Huisman in September 2012 for Freunde von Freunden. One of them was also used for the birthday article in the Frankfurter Allgemeine Zeitung. Leave your birthday wish in the comment field below.

.

Frankfurter Allgemeine Zeitung

10. September 2012

11ter September 2012

Gisèle d’Ailly van Waterschoot van der Gracht wird 100!

Am Dienstag den 11ten September2012 feiert die Künstlerin Gisèle d’Ailly van Waterschoot van der Gracht ihren hundertsten Geburtstag. Noch im letzten Jahr (29  jan. 2011) wurde sie im Abendjournal des niederländischen Fernsehens als “Phänomen” porträtiert. Ihr reiches Leben ist ein Spiegel des Jahrhunderts.

Gisèle wurde 1912 in Den Haag als jüngste Tochter  eines bekannten Niederländischen Geologen und der österreichischen Baronesse  Josephine Hammer-Purgstall geboren.  Sie wuchs in den Vereinigten Staaten auf, als Spielkameradin von Kindern der Ponka Indianer und Internatsschülerin an der East Coast. Später zog die Familie nach Österreich auf das Familienschloss Hainfeld der Hammer-Purgstalls in der Steiermark. Mit achtzehn Jahren brach sie auf, die Kunstwelt von Paris zu erkunden. Mitte der 30er Jahre, durch den Börsenkrach gezwungen, kam sie zurück in die Niederlande, wo sie vom bis heute berühmten Joep Nicolas in der Glasmalerei ausgebildet wurde. Ihre Familie liess sich im nord-holländischen Künstlerdorf  Bergen nieder. Gisèle bezog im Januar 1941 als nun  selbständige Künstlerin eine Wohnung an der Herengracht 401 in Amsterdam. Nach dem Krieg gelang es ihr, das gesamte Gebäude zu erwerben, wo sie bis heute wohnt.

Während der Besatzungsjahre richtete sie ihre Wohnung als Versteck für jüdische Jugendliche und den deutschen Dichter und Radiojournalisten Wolfgang Frommel ein. Der Freundeskreis, der sich während dieser Zeit und in diesem Versteck bildete blieb auch nach dem Krieg in enger Verbindung und wurde unter dem Namen Castrum Peregrini bekannt, bis heute eine Kulturstiftung, deren Schirmherrin Gisèle ist. Ihr weitverzweigtes Netz von Freunden reicht um die ganze Welt und umfasst illustre Personen wie Adriaan Roland Holst, Aldous Huxley, Marguerite Yourcenar und Max Beckmann. 1959 heiratete sie Arnold J. d’Ailly, legendärer Nachkriegsbürgermeister von Amsterdam. 1992 erhielt sie das Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland, 1997 die Yad Vashem  Auszeichnung „Righteous Amoung the Nations“ vom Staat Israel. Zuletzt erhielt sie im Jahr 2011 den königlichen Ritterorden von Oranje-Nassau für ihre Rolle als Mäzenatin der Stiftung Castrum Peregrini.

Als Künstlerin erlangte sie Bekanntheit mit ihren bleiverglasten Fenstern, z.B. in der berühmten Beginenhofkirche in Amsterdam, und mit ihren Gobelins und Möbelentwürfen, wie jene des  legendären Amerikaliners SS Rotterdam. Ihr bildnerisches Werk war in nationalen und internationalen Ausstellungen zu sehen und ist in privaten wie offiziellen Sammlungen vertreten.

Als Gründerin und Schirmherrin der Kulturstiftung Castrum Peregrini war sie zusammen mit Arnold d’Ailly eine wichtige Mäzenatin für Amsterdam. Durch ihr lebenslanges Wirken hat sie auch für sich selbst eine Umgebung geschaffen, in der sie bis auf den heutigen Tag Inspiration und Stütze sein kann.

Ihrer fragilen Gesundheit wegen wird das Programm zu ihrem Geburtstag kurz, aber festlich sein:

• Am Dienstag den 11. September  2012, 18 Uhr findet ein festlicher Empfang in Anwesenheit von Bürgermeister Eberhard van der Laan statt. Zu diesem Anlass wird auch das erste Exemplar des Büchleins  ‘Gisèle en haar Bergense connecties’ von Maria Smook-Krikke präsentiert. Der Empfang findet statt im Projekt- und Ausstellungraum von  Castrum Peregrini, Herengracht 401 in Amsterdam.
  .
• Am Samstag den 15. September 2012 eröffnet das Museum Kranenburgh in Bergen NH  eine intime Ausstellung mit Exponaten aus dem Besitz von Gisèle und der Stiftung Castrum Peregrini. Cees van Ede wird seinen Dokumentarfilm ‘Het Steentje van Gisèle’, die Autorin Susan Smit wird ein Kapitel über Gisèle aus ihrem neuen Roman vorlesen.

_________________________________________________________________

Castrum Peregrini ist ein kulturelles Podium für aktuelle gesellschaftliche Themen in historischer Perspektive. Die Kernwerte der Stiftung – Freiheit, Freundschaft und Kultur- stehen in einem wechselseitigen Abhängigkeitsverhältnis und müssen von jeder Generation stets aufs neue definiert werden. Castrum Peregrini setzt dafür sein reiches historisches Erbe ein. Mit Ausstellungen, Lesungen, Debatten, mit Theater, Publikationen und europäischen Forschungsprojekten wird so die Bedeutung von Erinnerungskultur und kulturellem Erbe ins gesellschaftliche Bewusstsein gebracht .

Für mehr Informationen und/oder Bildmaterial:
Lars Ebert T: 020 6235287 *  M: 06 460 860 52 * l.ebert@castrumperegrini.nl

11 september 2012

Gisèle d’Ailly v an Waterschoot van der Gracht  wordt 100 jaar!

Dinsdag 11 september2012 zal de kunstenares Gisèle d’Ailly van Waterschoot van der Gracht haar 100^e verjaardag vieren. Vorig jaar nog (29  jan. 2011) werd zij in het NOS acht uur journaal als  “fenomeen” geportretteerd. Haar rijk gevuld leven is een spiegel van de eeuw.

Gisèle werd geboren in 1912 in Den Haag als jongste dochter van een beroemde Nederlandse geoloog en een Oostenrijkse barones. Als kind groeide ze op in de Verenigde Staten, spelend met leeftijdgenootjes van de Ponka indianen en als meisje schoolgaand op een kostschool aan de East Coast. Later verhuisde de familie naar Oostenrijk, naar het familiekasteel van haar moeder. Op 18 jarige leeftijd verkende zij de kunstwereld van Parijs. Midden jaren ’30, gedwongen door de beurscrach, kwam ze met haar ouders terug naar Nederland, eerst in Wijlre in Limburg, waar ze door Joep Nicolas tot glazenier werd opgeleid. Vervolgens vestigde de familie zich in Bergen NH. In  januari 1941 betrok ze als zelfstandig kunstenaar een appartementje aan de Herengracht 401 te Amsterdam. Na de oorlog verwierf ze het hele pand en is er tot op heden blijven wonen.

Tijdens de bezetting creëerde ze in haar appartement een onderduikplek voor Joodse scholieren. De vriendenkring in en rond deze schuilplek bleef ook na de oorlog bij elkaar en werd bekend als Castrum Peregrini, later een culturele stichting waarvan Gisèle beschermvrouwe is. Haar uitgebreide netwerk van vrienden strekt door de hele wereld en bevat illustere namen zoals Adriaan Roland Holst, Aldous Huxley, Marguerite Yourcenar en Max Beckmann. In 1959 huwde zij Burgemeester Arnold J. d’Ailly.

In 1992 ontving zij het „Verdienstkreuz“ van de Bondesrepubliek Duitsland,  in 1997 werd haar de eretitel „Rechtvaardige onder de Volkeren“ verleend met de uitreiking  van Yad Vashem door de staat Israel. En op 29 januari 2011 werd zij met een  Koninklijke Onderscheiding gehuldigd voor haar grote betekenis als mecenas voor de kunsten.

Als kunstenaar verwierf zij bekendheid met glas-in-lood werk zoals de ramen van de Begijnhofkerk in Amsterdam en met ontwerpen voor wandtapijten en gebruiksvoorwerpen, zoals voor de SS Rotterdam. Haar schilderwerk was in (inter)nationale tentoonstellingen te zien en is vertegenwoordigd in privé en openbare collecties.

Als oprichter en beschermvrouwe van de culturele stichting Castrum Peregrini was ze gezamenlijk met Arnold d’Ailly een belangrijke mecenas voor Amsterdam en heeft daarmee ook  voor haarzelf een omgeving gecreëerd waarin ze tot op de dag van vandaag inspiratiebron en steun kan zijn.

Haar broze gezondheid maakt het programma rond haar verjaardag kort, maar feestelijk:

Op dinsdag 11 september  2012, 18 uur vindt een feestelijke ontvangst plaats in bijzijn van Burgemeester Eberhard van der Laan. Hier wordt ook het 1^e exemplaar van het boekje ‘Gisèle en haar Bergense connecties’  van Maria Smook-Krikke gepresenteerd. Het programma vindt plaats in de project- en expositieruimte van Castrum Peregrini aan de Herengracht 401 (ingang Beulingstraat) in Amsterdam.

Op zaterdag 15 september opent Museum Kranenburgh in Bergen NH  een intieme expositie met bruiklenen van Gisèle zelf en Stichting Castrum Peregrini. Met een toespraak van Cees van Ede en de vertoning van zijn documentaire ‘Het Steentje van Gisèle’.  De schrijfster Susan Smit zal een fragment voorlezen uit haar nieuwe roman over Adriaan Roland Holst en zijn band met Gisèle.

Het NOS Journaal van 29 januari 2011, 20 uur
over Gisèle en Castrum Peregrini.
. 

.

Michael Defuster directeur van de Stichting Castrum Peregrini over Gisèle d’Ailly in gesprek met de NOS.

.
Op Herengracht 401 zaten in de oorlog vijf onderduikers. Het onderduikhuis aan de Herengracht is vermoedelijk met het Achterhuis het enige onderduikadres dat nog intact is. De vrouw die alles mogelijk maakte was Gisele d ‘Ailly. Ze werd gehuldigd door burgemeester Van der Laan van Amsterdam.

26 januari 2011

Het Parool

PS Kunst

Klik op de afbeelding om ze te vergroten:

De tentoonstelling ‘Gisèle – eigen keuze’ is te zien

t/m 11 december; dinsdag t/m zondag, 14-18 uur
entrée 5 euro, onder 18 jaar gratis
Herengracht 401, Amsterdam

Klik op de afbeelding om de artikel uit de NRC van 4 november te openen; klik nog een keer om hem te vergroten!

Zie ook RTV-NH:

[Read more…]