te zien: 2 – 9 Juni 2024 bij H401
Verantwoording – door Merapi Obermayer
verhalen die niet verteld worden
verhalen die tot verboden gebied zijn verklaard
uit ons geheugen moeten worden gewist
verhalen die belanden op de schroothoofd van de bureaucratie
die wortel schieten in de hoofden van nieuwe generaties
alwaar zijn een eigen leven gaan leiden
Verhalen waarover het laatste woord nog niet is gesproken
Het zijn juist deze verhalen die hun sporen voorgoed hebben nagelaten in het Europese landschap. Het is aan de nieuwe generaties iets te doen met die sporen en het zaad dat geplant is. Verhalen trekken zich niets aan van grenzen zoals blijkt uit mijn eigen verhaal dat luistert als een sprookje.
Dat is ook de manier waarop ik naar Europa kijk, met ogen zo groot als schoteltjes. In mij huist het DNA van de Europese, de Joodse geschiedenis en dat van een groot ver land dat ooit bezet werd door Klein duimpje, tot het in1949 eindelijk officieel onafhankelijk werd. In 1952 moesten mijn ouders en ik dat grote verre land verruilen voor Klein duimpje. Ik was vijf. Jong genoeg om uit te groeien tot een echte Europeaan. Wat mijn Nederlanderschap betreft: mijn verhaal en de bureaucratische verworven-heden van dat land werkten, zeker in het begin, niet echt mee.
In 1970 kwam ik, net aangekomen in Amsterdam, in aanraking met de term – de verbeelding aan de macht -. Op de poster stonden vrolijke witte mensen afgebeeld met de vuisten omhoog. Dat beeld bleef hangen. Tijden zijn veranderd, alsmede het kleurenspectrum in de straten. Wordt het geen tijd om te kiezen voor een andere tekst?’
Om in vrijheid te leven heb je verbeelding nodig
Ik heb ervoor gekozen om heel Europa in kaart te brengen en elk land een eigen frame te geven. Deze
staat voor het natie-denken. De routekaarten zijn door vele handen gegaan alvorens ze in de mijne kwamen. De handgeknoopte touwtjes vertegenwoordigen de mensen en de verhalen. Op deze manier wil ik de verdeeldheid als wel de gedeelde geschiedenis van het Europa van vandaag uitbeelden.
Het is ook een eerbewijs aan die oudere Joodse dame die jaren na de tweede wereldoorlog de moed had terug te keren naar Europa om op zoek te gaan naar de verhalen die haar vader had verteld en die hun sporen in hem hadden achtergelaten. Niet te vergeten Archie Fire Lame Deer, spiritueel leider van de Lakota’s die ik kende vanuit New York. Hij bracht mij op het spoor van de handgeknoopte touwtjes.
– Untold stories – genoeg om je zakken mee te vullen en uit te delen.
de foto’s zijn gemaakt door: Ayunda Stel
Over landgrenzen, fractal en ophangsysteem een reflectie op “Europe… a neverending work in progress” geschreven door architect, fotograaf, kunstenaar Magdalena Jesionek
Project “Europe… a neverending work in progress” van Merapi zag ik al bij haar thuis. Toen waren het vitrines gevuld met labels, gemaakt van gesnipperde (versneden) autokaarten van een aantal Europese landen. Ik heb zelfs bij vrienden enkele autokaarten van Polen en van andere voormalige Oostblok landen voor haar verzameld.
Maar wat was ik verrast toen ik dit werk in mei 2022 in H401 tentoongesteld zag. Merapi had aan de achterkant van alle vitrines (met labels) een standaard houten liniaal met een gaatje gemonteerd. Het is mijn nieuwe ophangsysteem – zei ze.
Een geniaal idee ! – dacht ik. Niet alleen qua functie, maar ook vanwege de syboliek. Ik moest direct denken aan fractal. In het geval van Merapi’s werk gaat het niet om fractal zelf maar om de rol van de meetlat bij het ontstaan van dit begrip.
Het heeft zijn oorsprong in een belangrijk experiment, namelijk de meting van de westkust van Engeland en van de landgrens tussen Portugal en Spanje, verricht en nagelaten door de Engelse meteoroloog Lewis Fry Richardson (1881-1953).
Dit experiment heeft de wiskundige Bonoit B. Mandelbrot later gebruikt om de mate van kronkeling van een kust- en een grenslijn te bepalen; hij noemde dit de ‘fractal dimensie’.
Meten is weten – zeggen wij. Mandelbrot merkte echter op dat de uitslag niet eenduidig was. Het resultaat van de metingen hangt sterk af van de schaal van de gebruikte landkaart. Hoe gedetailleerder de kaart, des te langer de kustlijn! Hetzelfde verschijnsel doet zich voor wanneer men een gedetailleerde kaart neemt en bij elke meting telkens een kleinere meet-eenheid gebruikt. Hoe kleiner de meetlat, hoe hoger het getal, des te langer de grenslijn. Uiteindelijk leidt deze redenering tot de conclusie dat de westkust van Engeland oneindig lang is!
Dit is niet irreëel als je je voorstelt dat een landmeter telkens met een steeds kleinere duimstok de kust afloopt.
Door haar vitrines met de vernipperde autokaarten van Europa te voorzien van dit “ophangsysteem”,
stelt Merapi heel actuele en essentiële vragen aan de orde.
Wat zijn wij te weten gekomen door het meten?
Wat betekent dit nu voor ons begrip van de grens in het algemeen en de grenzen tussen de landen in het bijzonder?
Is soms onze denkwereld in het ‘meetsysteem’ blijven hangen dat ons misschien in de verte dichterbij het wezen van een grens brengt, maar nooit het antwoord verschaft?
Magdalena Jesionek MAGDALENA JESIONEK
Literatuur
Hans Lauwerier “Fractals. Meetkundige figuren in eindeloze herhaling.”