Een Zwijgend Verbond

De Briefwisseling – de LP van de Literatuur

ism: SLAA

door Vincent van Velsen

Schrijvers schrijven brieven aan elkaar. Een handeling die een logisch gevolg is van hun occupatie. Peter Sloterdijk gaf in zijn openingslezing al aan dat boeken dikke brieven aan vrienden zijn. Er zijn vele briefwisselingen tussen bekende schrijvers in boekvorm gepubliceerd, zodat men kan spreken van een literaire traditie. Dezer dagen schijnt die weer terug te keren, zoals de LP in de muziekwereld. Het handschrift, de intimiteit en de rust die de brief – in tegenstelling tot de e-mail – behelst, was uitgangspunt van de avond georganiseerd door de SLAA.

Na de introductie van het onderwerp door moderator Jeroen van Kan lazen Christine Otten en Asis Aynan elkaar hun brieven voor. Hun vriendschap is pril en de brieven vormen het begin van een diepere kennismaking die voortgaat op enkele eerdere ontmoetingen. De basis van hun verbinding werd door Christine Otten gelegd in hun overeenkomstige achtergrond: los van hun etnische verschillen hebben beiden een opwaartse sociale mobiliteit ondergaan. Otten voelt zich als een immigrant tussen de ‘Oud-Zuid schrijvers’, een gevoel dat ze denkt te delen met Asis Aynan. Ze schreef een boek over The Last Poets, het New Yorkse collectief van dichters met wortels in de Afro-Amerikaanse burgerrechten beweging uit de jaren ’60. Ook met hen deelde ze overeenkomstige levenservaringen, zoals bij de relatie met haar vader. Ook Aynan vertelde over de relatie met zijn vader en de ongeletterde, orale traditie waarin hij opgroeide. Otten hoorde dit voor het eerst, omdat Aynan’s antwoord op haar brief deze avond voor het eerst kenbaar werd gemaakt. Daarnaast ging Aynan in op de ‘strijd’ van de tweede generatie Marokkaanse immigranten die leven met de druk van het succesvol moeten zijn terwijl zij tussen twee werelden in leven, met een fluïde definitie van identiteit, voor een groot deel geprojecteerd door anderen als last op hun schouders. Aynan heeft de capaciteiten hier goed mee om te gaan en anderen hierover te informeren door middel van zijn boeken en docentschap. Niettemin ondervroeg hij of de gemene deler die basis van de nieuwe vriendschap zou moeten vormen – hun gelijke achtergrond en overeenkomstige levensloop – wel echt aanwezig was, en of deze daadwerkelijk genoeg overeenkomsten vertoonde. Deze vraag zal als basis dienen voor het antwoord van Christine Otten. Deze briefwisseling kan in een vriendschap resulteren, maar ook zeker op korte termijn aan zijn einde komen.

Een vriendschap die zich al in een stabiele fase bevindt is die tussen Rob Waumans en Ivo Victoria. De twee schrijvers werken al een tijd samen, maar spreken elkaar ook veelvuldig in de privésfeer. Hun gedeelde interesses en het feit dat ze zich grofweg in dezelfde fase van hun schrijverscarrière bevinden is hun binding. Literatuur, familie en voetbal – in deze volgorde – vormen de pijlers van hun vriendschap en van hun uitgeprinte – niet met de hand geschreven – brieven. Ook in hun gesprek kwam de relatie met hun ouders aan bod. Andere onderwerpen waren hun eigen ouderschap en het ouder worden. Saillant detail was de grote hoeveelheid overeenkomsten van hun onderwerpen en de zaken die hen bezig houden. De binding en vriendschap was alleen hieruit al duidelijk af te leiden. In het korte gesprek met Jeroen van Kan dat op hun voorleesbeurt volgde, waren zij het eigenlijk altijd wel met elkaar eens, behalve over voetbal: Ajax en PSV zijn nou eenmaal niet te verenigen.

De laatste spreker was alleen. Maar de schrijver, dichter en criticus Rob Schouten kan het goed zonder vrienden af. Hij begon met een anekdote over het interview dat Matthijs van Nieuwkerk met hem hield in de vroege jaren ’90. Schouten had toen net een aanstelling aan de VU, waar hij les gaf in literaire kritiek. De jonge Van Nieuwkerk eiste dat Schouten zich negatief positioneerde tegenover de vriendschappen tussen critici en schrijvers; dit zou volgens Van Nieuwkerk de kritiek niet ten goede komen. Des te interessanter dat met het oog op de dagelijkse publieke Tell-Sell voor zijn vrienden, Van Nieuwkerk ooit wel waarde hechtte aan objectieve, goede en autonome journalistiek. Schouten stelde tijdens de avond dat kennis van een persoon ook kan leiden tot een betere analyse van een werk en de betekenis die er in besloten ligt. De criticus hoeft niet in ballingschap te leven om goede kritieken te kunnen schrijven. Was er vroeger het café, nu is er Facebook. Hierdoor is het contact met iedereen uit de literaire scene dichterbij dan ooit. Met slechts een enkele muisklik zijn alle familiefoto’s en statusupdates te zien en weet je wat iemand beweegt. Dit heeft invloed op de kritische blik, hoewel Schouten niet helemaal kan duiden in welke mate precies. Zijn overdenkingen nam hij mee in de laatste discussie, waar alle voorgaande sprekers bij elkaar zaten om over het onderwerp na te spreken. Dit verwerd helaas in een gesprek over de omgang met Facebook, en ging verder niet serieus in op literaire vriendschappen en briefwisselingen.

De avond was aangenaam en gemoedelijk; zoals dat bij vrienden gaat. Hier en daar verviel het tot een intra-referentieel gesprek tussen vrienden, maar het was mooi te horen hoe er weer de tijd genomen wordt om een serieus geschreven gesprek aan te gaan en onderwerpen in diepte te beroeren die niet zo snel tijdens de koffie aan bod komen. Rust en diepgang belichaamt door een oud fenomeen dat aan een comeback bezig is: de briefwisseling.

28 mei 2013 – De Balie

SHAPESHIFTING en De AVONDEN

vernissage SHAPESHIFTING (t/m 23 juni)

live radio uitzending van VPRO’s De Avonden vanuit SHAPESHIFTING

donderdag 25 april

door: Vincent van Velsen

IMG_3485  IMG_3496

Een bijeenkomst van oude en nieuwe vrienden. De vernissage van My Friend My Enemy My Society bracht een groot aantal mensen richting Castrum Peregrini.

 

De opening van de expositie Shapeshifting en de officiële lancering van het magazine De Vriend luidden het begin van de  twee maanden durende manifestatie in. Ingaande op het thema van de manifestatie ‘Vriendschap’ biedt het magazine een beschouwing op verschillende onderwerpen gerelateerd aan dit thema, en geeft daarnaast een inleiding op en theoretische onderbouwing van verschillende projecten die de komende twee maanden zullen plaatsvinden. De Vriend is op zaterdag 20 april 2013 meegesealed bij de PS van het Parool en 7 mei mee gegaan naar de abonnees van Kunstbeeld #5.

IMG_3355

 

De expositie Shapeshifting, samengesteld door curatoren Danila Cahen en Maria Barnas, kan gezien worden als de donkere kant van het thema Vriendschap en gaat in op ideeën over angst, macht en wantrouwen. Hoewel dit de kernwaardes zijn van de liberale samenleving die Hobbes formuleerde, zullen andere onderdelen van de manifestatie zich richten op de inhoud alsmede de positieve en sociale kanten van vriendschap, de maatschappij en samenleven in het algemeen. Juist omdat Castrum Peregrini hier zijn basis en geschiedenis vindt: cultuur, vrijheid en vriendschap vormen de kernwaarden van de intellectual playground aan de Herengracht.

IMG_3566 IMG_3554

De vernissage bracht deelnemers, geïnteresseerden en vrienden samen en werd afgesloten door VPRO’s De Avonden op locatie. Korte interviews met deelnemers en speciale gasten, waaronder de curatoren van Shapeshifting en particperende kunstaar Rob Schröder, dichter Henk de Waal, schrijfster Maartje Smits (hard//hoofd), theatermakers Bo Tarenskeen, Gable Roelofsen (Het Geluid Maastricht) en Paul Koek (Veenfabriek) en de schrijvers Dirk van Weelden en Manon Uphoff werden afgewisseld door muziek van The Vagary. Het motto van My Friend My Enemy My Society werd eer aan gedaan:

Dieser Glaube an der Anderen ist der Glaube an das zukünftige Miteinandersein, in dem er sich bewähren soll. Nicht die Bewährung selber, sonder der notwendige Glaube an sie, ohne den jedes Miteinandersein unmöglich würde, ist konstitutiv für das Bestehen des genus humanum.“ – Hannah Arendt