Vriendschap in gebieden van conflict

Debat 11 juni 2013

Shared Humanity/Gedeelde Menselijkheid

i.s.m. Prince Claus Fund

PCF_logo_txt_NL_zwart

door Vincent van Velsen

Onder de titel Friendship in Areas of Conflict lieten drie deskundigen hun licht schijnen op de omgang met, en de betekenis van vriendschap in gebieden van conflict. De behandelde gebieden waren Kameroen, de Filipijnen en de wereld van de diplomatieke bemiddeling, die respectievelijk door George Ngwane, Liza Largoza Maza  en Fleur van Ravensbergen werden besproken – onder moderatorschap van Andrew Makkinga die door zijn achtergrond een persoonlijke band had met het onderwerp.

Who wants to live in a society where you cannot have a good friend?

George Ngwane bemiddelde onder andere op het Bakassi schiereiland dat tussen Nigeria en Kameroen ligt. De grondslag van het conflict zelf liet hij onbelicht, maar hij ging in op zijn handelswijze als het gaat om conflict solving. Als gevolg van jarenlange repressie trekken personen zich terug met het gevolg dat ze nauwelijks spreken en het voor hen onmogelijk wordt om nog iemand te vertrouwen. Bij het oplossen van conflicten is praten essentieel, met name het delen van standpunten, maar ook van ideeën en achtergronden. Het oplossen kan alleen indien alle partijen er op vertrouwen dat een ieder zich aan het overeengekomene houdt. Tijdens zijn lezing haalde Ngwane Nelson Mandela meermaals aan, omdat hij, los van alle problemen, open stond voor een gesprek met iedereen. Niet op basis van de geschiedenis, of etnische achtergrond, maar gericht op de toekomst waarin samengeleefd moet worden met het aspect dat iedereen altijd bindt: menselijkheid. Ook is het belangrijk dat de oplossing voortkomt uit de eigen gebruiken en er geen standaard mechanismes van buiten worden geprojecteerd op het conflict.

Op het Bakassi schiereiland werden ook de lokale gebruiken aangesproken. Het gesprek onder de boom, waar mensen samenkomen om te praten en niet weg gaan voordat er een oplossing is gevonden, is een voorbeeld vanhet toepassen van lokale gebruiken om een samenleving bij elkaar te houden en de gemene deler in stand te houden. Een ander voorbeeld uit dat gebied was het bestaan van een gedeelde spaarpot voor moeilijke tijden, die ervoor zorgt dat iedereen te eten heeft. Bij conflicten is het essentieel dat er wordt gericht op wat mensen gemeen hebben en niet op de verschillen. Er bestaat geen conflictbestendige (conflict proof) samenleving en soms zijn conflicten niet negatief, het is een noodzakelijk kwaad om herinnerd te worden aan de waarde van het samenzijn. Doch blijft het motto gelden: Master the conflict, don’t let the conflict master you.

Pakikipagkaibigan

De tweede spreker, Lisa Maza, had een geheel ander uitgangspunt, maar deelde de focus op het belang van taal. Zij gaf een analyse van de Filipijnse taal waarin het concept vriendschap op zo een manier zit ingebed dat solidair samenleven mogelijk wordt gemaakt. Hoewel de hoge frequentie van ingewikkelde woorden de luisteraars soms wat buitensloot, legde Maza duidelijk uit dat voor Filipijnen solidariteit en menselijkheid van groot belang is. De sequentiële koloniseringen hadden eigenlijk negatieve gevolgen voor het Filipijnse wereldbeeld moeten hebben, maar het volk heeft vastgehouden aan hun (taalkundige) traditie met aandacht voor menselijkheid. Daarbij gaf zij aan dat er geen liefdadigheid nodig is, maar solidariteit,een wezenlijk verschil in de omgang met de mens: als gelijke, niet als ondergeschikt project. Geen goedbedoelde integratie van externe waarden, maar gelijkwaardigheid van culturen waarin de gemeenschap boven individuele belangen staat en vriendschap verankerd is in taal.

Politieke Vrienden

Fleur van Ravensbergen bemiddelt in conflicten, van gewapende rebellen in Kongo via Irakese disputen naar het ontwapenen van splintergroeperingen van de IRA in Ierland. Het grote deel van de gevallen waarin Fleur Ravensbergen bemiddelt halen het nieuws niet, maar ze zijn wel degelijk schrijnend en van grote invloed op de lokale samenlevingen. Van Ravensbergen begon haar lezing met een historisch-filosofisch kader waarin zij onder andere Cicero aanhaalde: vriendschap is het beste willen voor een ander (good virtue).In haar werk is vriendschap echter een problematisch aspect. Het is belangrijk om vertrouwen op te bouwen en kennis op te doen, maar vriendschap is eigenlijk een stap te ver, doordat dit kan leiden tot partijdigheid of het vertrouwen van een andere partij kan schaden. In het aansluitende gesprek met het publiek werd geopperd dat een verandering van machtsverhoudingen ook de betekenis van vriendschap kan veranderen, waardoor de vraag rijst ofechte vriendschapin het politieke domein wel mogelijk is? Rebellen worden soms politici. Politiek is slechts een andere manier van vechten voor je principes of overtuiging. Ngwane vroeg aan Ravensbergen om het politieke aspect mee te nemen. Regeringen en wetgevers kunnen de context scheppen waarin repressief geweld kan aarden en soms als geoorloofd wordt geacht – het is niet altijd de uiting in materieel of lichamelijk geweld dat de essentie van een probleem is Extreme situaties leggen de essentie van de mens en maatschappij bloot.

Debate on Friendship in Areas of Conflict

George E. Ngwane is schrijver, dichter, vredesactivist, onderwijskundige, politiek analist, Pan Africanist en oprichter/directeur van AFRICAphonie. Ngwane vertelde over het Peace Project, een cultureel project dat door middel van dans, muziek en sport inwoners van drie dorpen op het Bakassi schiereiland bij elkaar bracht, een latent conflictueus gebied op de grens tussen Kameroen en Nigeria,.

Liza Largoza Maza is een feministische activiste en voormalig lid van het Filippijnse Congres (2001-2010). Ze is voorzitter emeritus van GABRIELA Women’s Alliance en speelde een cruciale rol in diens Purple Rose Campaign, waarin werd opgeroepen tot een einde aan de handel in vrouwen. Ze werd onlangs verkozen tot voorzitter van de International Women’s Alliance en is voorzitter van het bestuur van de We Govern Institute. Ze heeft ook bijgedragen aan What’s Cooking in the PHilippines, een publicatie over sociale kwesties in de vorm van een kookboek – dat werd ondersteund door het Prins Claus Fonds.

Fleur Ravensbergen bemiddelt bij operaties van de Dialoog Advisory Group (DAG). De Dialoog Advisory Group (DAG) helpt overheden, inter-overheden en NGO’s om politieke dialogen aan te gaan op nationaal en internationaal niveau met als doel het verminderen van gewelddadige conflicten en het vormen van stabiele samenlevingen.