Gisèle 100: receptie

11 september 2012
.

.
Toespraak van Michael Defuster, directeur Castrum Peregrini:

”

Lieve Gisèle, geachte burgemeester, beste verwanten, vrienden en bewonderaars van Gisèle,

Ik heet jullie als directeur van de stichting Castrum Peregrini welkom op de viering van de 100^ste verjaardag van haar beschermvrouw.

Ik zal u niet vermoeien met een lange welkomstspeech, hoewel ik het best wel moeilijk vind om een korte laudatio te houden over zulk een veelzijdig persoon. Ik geloof dat niemand hier aanwezig eraan twijfelt dat men over Gisèle alleen maar in lofuitingen kan spreken.

Ik wil zoveel mogelijk ruimte laten voor burgemeester van der Laan die zo attent is om Gisèle te eren met zijn welbespraakte aanwezigheid.

Maria Smook Krikke zal daarna het boekwerkje Gisèle en haar Bergense Connecties presenteren. Een klein maar fijn boekwerkje, dat ze schreef in opdracht van het Museum Kranenbrug uit Bergen, waar aanstaande zaterdag de bijhorende tentoonstelling geopend wordt en waar jullie allen natuurlijk van harte welkom zijn. Informatie kun je vinden op de bar in de ruimte hiernaast.

Patrick Amtsberg, Gisèle’s buurman en een van haar vele bewonderaars, heeft uitgerekend wat 100 jaar betekent in de tijdseenheden waarmee we doorgaans ons dagelijks leven indelen:

In een eeuw worden meer dan 3 miljard seconden weggetikt

Dat zijn bijna 53 miljoen minuten.

Dat betekent dat Gisèle al bijna 880duizend manuren rondloopt op deze planeet.

Die uren vormen samen de bijna 37 duizend dagen waarin ze haar rijke leven gestalte heeft gegeven

En meer dan 5 duizend weken en 12 honderd maanden scheiden haar geboorte-uur van het moment waarop we hier samenzijn om deze bijzondere vrouw te eren.

Gisèle is één van die personen die de kunst verstaan om elke minuut te benutten om hun innerlijke roeping te vervullen. En Gisèle heeft meteen twee roepingen meegekregen, waardoor ze haar dagen dubbel benut: de eerste betreft kunst in het algemeen en schilderkunst in het bijzonder, de tweede is haar passie voor mensen. Van allebei heeft ze in die honderd jaren met grote toewijding en enthousiasme en een onuitputtelijke liefde een enorm oeuvre opgebouwd.

Voor degenen die enigszins bekend zijn met haar kunst blijft het verrassend om telkens weer nieuwe dingen te ontdekken die ze in haar productieve leven schiep: kerkramen, portretten en schilderijen, wandtapijten, beeldhouwwerken, diverse voorwerpen voor de kunstnijverheid… Er is nauwelijks een discipline die Gisèle niet heeft beoefent. Ik weet niet of iemand ooit de moeite genomen heeft om het aantal werken te tellen die uit haar hoofd en handen ontsproten is, maar het moet zonder meer een hoog getal met drie nullen zijn. Hier ligt nog een veld braak voor onderzoek.

Diezelfde flexibiliteit, nieuwsgierigheid en drive vind je ook in haar omgang met mensen. Gisèle is uitgerust met de gave om haast feilloos binnen te glippen in iemands emotionele systeem. Hoewel ik haar meer dan 30 jaar ken vind ik het nog altijd een raadsel hoe ze deze chemie tot stand kan brengen. Laten we het gemakshalve charisma noemen: haar verschijning, haar uitstraling en wellicht nog belangrijker: haar sociale intelligentie en haar liefde voor mensen die oprecht zijn en mooi vanbinnen en vanbuiten… Met alle personen die ze heeft leren kennen, verstaat ze de kunst om een persoonlijke band op te bouwen. En wees ervan verzekerd, dat doet ze uit overtuiging.

Met een aanstekelijke lichtheid en vrolijkheid zweeft Gisèle boven de grote thema’s en drama’s van haar tijd, die ze soms aanraakt of waaraan ze soms doortastend participeert, maar die ze telkens wonderbaarlijk achter zich kan laten zonder er merkbare sporen van te dragen. Deze regeneratieve kracht bezit ze tot op de dag van vandaag en maakt dat ze altijd zichzelf kan blijven, in wat voor situatie dan ook, het meisje dat begin 20^ste eeuw in Ponca City in de Wild Wild West het liefste speelde met leeftijdgenootjes van de naburige indianenstam. Homo Ludens is een term die voor haar uitgevonden lijkt te zijn.

Gisèle is een modern mens: ze is thuis in de wereld en tegelijkertijd verbonden met de plek waar ze woont. Bij die moderniteit hoort een vanzelfsprekende portie gespletenheid, of, als je wilt, dubbelheid. Ze combineert de feestelijkheid en raffinesse van het oude Europa met de dynamiek en de can do mentaliteit van de Verenigde Staten, waar ze haar formatieve jaren doorbracht. Diep respect voor het oude, combineert ze verbluffend met openheid voor verandering….

Beste mensen, ik moet mijzelf onderbreken want ik kan hier nog eindeloos mee verder gaan. Het is moeilijk stoppen.

Maar laat mij nog één voorbeeld noemen van de inspiratie die jongere generaties uit Gisèle’s levenswandel halen: de huidige stichting Castrum Peregrini heeft haar kernwaarden vrijheid, vriendschap en cultuur heimelijk geënt op Gisèle.

Om de ware betekenis van vrijheid te ontdekken en te kunnen beleven zijn vriendschap en cultuur onontbeerlijke grootheden. Rondom deze centrale boodschap organiseert de stichting talloze activiteiten en zet zo het werk voort van deze grote vrouw.

Burgemeester Eberhard van der Laan, aan u het woord.

Toespraak van burgemeester Van der Laan bij de 100-ste verjaardag van mevrouw Gisèle d’Ailly, 11 september 2012

Mevrouw d’Ailly,

Van harte gefeliciteerd met uw 100-ste verjaardag. Het bereiken van een dergelijke mijlpaal in een mensenleven is slechts weinigen gegeven. Het is alleen weggelegd voor de allersterksten.

Vorig jaar mocht ik u een Koninklijke onderscheiding uitreiken en memoreerde ik het verhaal van Godfried Bomans: de 100-jarige. Het verhaal van Bomans begint ermee dat hij de 100-jarige aanspreekt alsof die niet helemaal meer goed bij zijn hoofd is. De 100-jarige laat merken dat hij geheel compos mentis is en wel weet dat ie 100 is geworden en hij vraagt: Vanavond komt de burgemeester met een schemerlamp en een enveloppe met inhoud. Die schemerlamp kan me niet schelen, maar die enveloppe interesseert me. Wat doen ze daar gewoonlijk in?

Dames en heren,

Ik beloofde dit jaar langs te komen wanneer Gisèle d’Ailly haar verjaardag zou vieren. Ik heb weliswaar geen schemerlamp meegenomen, maar wel een enveloppe met een schriftelijke gelukwens, die ik Gisèle aanstonds zal overhandigen.

Waarde mevrouw Gisèle d’Ailly,

Uw leven staat al een eeuw in het teken van kunst en cultuur. Ruim zeventig jaar geleden betrok u de derde verdieping betrok van dit pand. Hier hebt u onderduikers verborgen voor wie u ook de kost verdiende door portretten te schilderen. Hier ontstond ook het idee van de stichting Castrum Peregrini, onder het motto van de onderduikgroep ‘vrijheid, cultuur en vriendschap’. Deze ‘burcht voor onverzettelijken’ heeft zich in de loop der tijd uitgebreid. In fysieke zin kocht de stichting – daartoe door u in staat gesteld – dit gehele pand aan en later verwierf de stichting de twee huizen om de hoek in de Beulingstraat. Inhoudelijk richtte de stichting zich op het uitgeven van Duitstalige literatuur en een literair tijdschrift. Daarnaast organiseert Castrum Peregrini lezingen en discussie-avonden over actuele, culturele en maatschappelijke onderwerpen, de salons, die nu ‘intellectual playgrounds’ heten. U was daar decennia lang de drijvende kracht van. De stichting gaat in uw geest verder, richt zich nu op een breder publiek en blijft reflectie en discussie bevorderen. Het is uw uitdrukkelijke wens dat de stichting zich blijft vernieuwen, en zich niet richt op het conserveren van het oude.

U doet denken aan het boek uit 1938 van Johan Huizinga: Homo Ludens, wat spelende mens betekent. De Homo Ludens op de ‘intellectual playgrounds’. Huizinga’s betoog komt hier op neer: “echte cultuur kan zonder zeker spelgehalte niet bestaan, want cultuur veronderstelt zekere zelfbeperking en zelfbeheersching, zekere vatbaarheid om in haar eigen strekkingen niet het uiterste en het hoogste te zien, doch zich besloten te zien binnen zekere vrijwillig aanvaarde grenzen. Cultuur wil nog altijd in zekeren zin bij onderlinge afspraak naar bepaalde regels gespeeld worden. Echte beschaving eischt altijd en in ieder opzicht fair play, en fair play is niet anders dan het in speel-termen uitgedrukte equivalent van goede trouw. De spelbreker breekt de cultuur zelve. Zal dat spelgehalte der beschaving cultuurscheppend of -bevorderend zijn, dan moet het zuiver zijn. Het moet niet bestaan in verdwazing of in afval van de normen die door rede, menschelijkheid of geloof zijn voorgeschreven.”

Waarde mevrouw Gisèle d’Ailly,

Al honderd jaar speelt u het spel der beschaving met verve. U bracht zelfs het spelelement in uw huwelijk in met Arnold d’Ailly, in 1959. Arnold stelde aan u de eis dat u dagelijks zou blijven schilderen. Aan die voorwaarde hebt u zich tot vorig jaar kunnen houden. U stelde aan hem de eis dat de twee molens aan de Haarlemmerweg zoden worden behouden door de gemeente. Ze zijn inderdaad dankzij hem behouden gebleven. (Een is er later verhuisd naar Osdorp). Wat je noemt trouwen op huwelijkse voorwaarden.

Mevrouw Gisèle d’Ailly-van Waterschoot van der Gracht

Ik acht mijzelf een bevoorrecht burgemeester dat ik op het eeuwfeest mag komen van de vrouw die van zichzelf zegt dat zij de “natste” achternaam van Nederland heeft (Van Waterschoot van der Gracht). Ik zou u eigenlijk willen vragen hoe het komt dat u zo oud bent geworden. Maar daar zult u ongetwijfeld op antwoorden: ach burgemeester, dat is gewoon een kwestie van geduld. Het gaat eigenlijk vanzelf, ik heb er niets voor hoeven doen.”

Gisèle d’Ailly, van harte gefeliciteerd. Lang zal je leven!